08/12/2010

Timitar

Amara : idqi εli Azayku                                                                
Azwel : Timitar
Anaw aseklan : Timedyazin
Tiẓrigin : Mancurat εuka 
Asegg°as : 1989

   Mqqar yad ssenen imarayen n umarg amazigh mas illa yan umedyaz mqquren isem nnes Ali Azayku, acku yura yad gh Imuzzar llid isffagh nettan d imedukkal nnes sul yega ameltagh gh tmesmunt n AMREC, tirir trabut Usman, d deffir nnes bumarg Leàmmuri Mbark, kra gh tmedyazin nnes, irar s tefransist umara amazigh Mohammed Khaïr-Eddine krâdt temdyazin nnes gh ughmis n Lemghrib, gh dujanbir 1980, ur d issufegh Dda Ali Azayku tadla nnes tamezwarut ar 1988, mad yad iffagh gh tgemmi n imughan. Tadla yad a mu issagh Timitar. Mekli tent nit yura ismel ad gh iggi n tguriwin, tadla yad tga yat tmatart n ayelli igzin iman n umedyaz, yakker t gh tghula n ufrak yûden s yat tmagit immreten, tgit tinnes s ixef nnes, negh tga tin umadan nnes. Tamagit ruren izmaz s tesga acku izdây ukettay lli mu d tezwar, llis tenghel, tader as, zun d aggas, gh ulawen rfufnin. Tamagit yusi Dda Ali ass,
Ittut udrarAddur ur sul at issengay
   Teg tamatart immimen, mac tega tagudî ikmmêden ulawen s tziffal usemmîd yuma uzwag d tagh amarg, yusi tt zegh ass llid yufa ixef nnes, ger wiyyâd, ur igi zun d ntteni, ass tid ifaw tid zik imezdi ger midden, ass gh t imla ixef nnes i ixef nnes, isyafa ghemkan is ittut zun d izem igh immuges, yasi iriyen ig ten d umarg d uluy.
Tesman tadla yad iggi n krâdt temrawin n temdyazt ittyaran s usekkil n teàrabt, acku, mekli inna, ira ad tent ghrên ayt tmazirt ur issen amer asekkil ad, willi ur ikkin amer timezgida. Yara tent ger 1967 ar 1980. Mkan af akkant Tmitar yan usemmqel f yan uzemz gh tudert n Dda Ali, tudert gh ikcêd tayri teg asrag n uzwag, imun d ujawu ad sul ikk ighladen tt issengin, azemz gh ittut s tiyti n udrar, ar isiggil tifawin mas issisfiw ulawen ttêsnin ikrez gisen tayri n ukettay d wattân n tmagit, azemz yiwin Dda Ali s umarg urta yas izwar s tgemmi n imughan lligh n ifel kra gh tudert nnes, d kigan gh tdusi n tiddi nnes.
Yura f tayri zun d : Ghass ad ma yufa, yat, amarg, yan iga sin, taghufi ; yara f tmagit zun d : Awal, tin mel nnex, taguri, imula, immi, taketbiyt, yara dax f uzwag zun d : Janbiyyi, mekli yura f umarg n tudert n mezzîy nnes llin ittagug gh tillas n uzmez zun d itran: îd n tgerst.
   Yura timitar sul ar neggant gh iman nnes ad gent izmulen. Mkan af tega tadla yad amud llis issigil umedyaz ad ed izzû tamagit, isaggw tid i tifawin n wass, tamagit idel warras d ulus gh iswak nuflnin n tudert n Merrok amaynu, mkan af gant timûdan ittawin ul ad ikcem tiwiririn n uzwag gh ugunes nnes, awint sul s tgudî d terwakt.
   Mac Timitar tettâf yat tadêfi yâden. Ur d imula n tmagit lli izziwzen ul umedyaz d iman nnes ad ifkan yan udem izêlin i temdyazin n Dda Ali, mac tutalyt, d tiyyt ighban lligh tent igwena, isni didsent innuraz nnes d tgudîwin, isyafaten d twurga, isker gisent tazriwin n umarg ur nemyar. Dda Ali issufegh d yat tutlayt n umarg tamaynut, sis izêli, izazwulen isem nnes ger mdden, gh ugunes n iman nnes, tutlayt gh terkes tgudî, anezgum d terwakt, mac sswan tent tguriwin n tyerza d udrar s tewlafin mmimnin, dlen tent s temdlut n usirem. Mkan af isselsa ufrak immreten s tmagit imerdukkan, d tefghnit n iman d usemmîd n uzwag, yan waddal n umarg ighin ad inegh irafan n tmadûnt, igen ten d itran, mnugguren d igenwan nnex.

Aghbalu:
Afulay
mondeberbere.com

Timedyazin :

Awal

Awal inu gan amazigh
Ur ten issen yan
Usin ur d imik
Mad izdâren a sers ihûc?
Nekki ka bda ittyagalen
Awal nnex uglen,
Izakaren gh umggrêd
Ils inu ddren ukan,
Ar ukan sawalen
Ger iderdâr ur rmin
Taguri irufan Iqqan d a ttengh irafan
Awal inu gan amazigh
Ur ten iri yan Kra nnan iga tawargit
Iddu flen ax
Isemd iyyi d inna :
Han ur ssar iffagh,
Kra nnan
Kigan ad ikwti wawal nnun
Mdden ugin ad akw
Adên mekli tudênt
Awal inu gan amazigh
Ran a sul rêzin
Azemz ifessi
Sserghin gh ulawen takat
Gin itran
Mnaggaren
Gh igenwan nnex

Rba, 8 ibriyl 1978

Adjar n tudert

gix adjar n tudert
ur iyi tuqqir
tusi yyi tegi gh idammen
n willi ddernin
nsu gisen imik
issergh gh wul inu takat
righ ur dari
yaggug ufus amanar
nzî d ixef inu
tidâf ur a tent neqqay
amalu n tudert negat
d ifeckan n qid
had amarg ur ax ujjin
isekraf rkemen
meqqar nesker wiyyâd
lêhrir agh a tellemex
wanna ur igerden
han tammara tusit
ur jjun yufi
mad asen ittekkisen fad
nekki gix aheyyâd
ur salax ad allax
tatêsa nu ur ttegguz
ur tusi f izûran...

Imula

Gan itran inagan
F wadân n tillas
Ayyur idrus igh ibidd
Gh imi n igenwan
Rebbi nnix is muddan
Flen ax ur nessin
Akal ur sar issengi
Ugin ax igenwan
Ifessi skren ax adêrf
Gh iger n irafan
Mad ufix ur a jjenjamx
awal igh nnix
ur a sar naf imendi
gh wakal n wiyyâd
tîtt nnex ur ttighar
amatr nufa t
mani kkan
kigan ur yufi yan aman
accbar ixwela
gan mdden tidâf i wiyyâd
nekkin ur sar ax ibbi ubenkal
nefl id
asetci gh wul
fkan ax i tudert azûr
ajeddig igh ur ibid
f uzûr is llan
tafukt igh tugga
imula gh ugharas
dlen ax idraren
naggug tifawin n zik
mad ufix ur jjenjamx
awal igh nnix
mger at anx nasi gh iger nnex
kigan ur nkerz.

Izenam

Aman adrar a tend ifkan iy uzaghar
Iggig adrar agh ad ittlala asin akal
Tudert Atlas ntta agh asd mghin izûran
Timmughra tizidâr, ghinn aghen munent
Awal awr illin, ndêr d âh nnun a Dern
Sawlen mddn ur ttâfn ifrawn da darun
Asghar wawal immghi-d g usarag nnun
Dêrn ifrawn ssudun g ujawwu fln ax
Willi ggwranin ur ax tnt ifl wasif
Nqqama nga ghemkad, ils iqqur ismmîd
Nga tâtsa, tighrsi ngat, nmmut ukan
Akwey add ay igldan imazighen g ismdâl nnun
Aglzim gh ufus gat adrar d ttaganin
Asghar wawal iga i izenzâm asafar
Awal ur gin assrgm issan a tent
Nkki gix gh imazighen Atlas ira dd ira
Nttan ad gix iznzâm ur a-tn ttarux
Gat zund nkkin, tudert n uzaghar nnun

Bariz 17/12/70

Jenbilyi

Janbiyyi idelt umedlu
Ma gis idel
Tirrugza
Tammara
D tgudî gh ulawen !
Tarwa n tmazirt inu gis
Ur myaren
Turru ten a tafukt
Amedlu ur t myaren
Tayri n tmazirt,
Ayt dar
A ten izzugn.
Ar kwen nqqan, a wussan,
Ay iseggwasen.
Yan wass as a tteqqlen
Ur d lkimen.
Janbiyyi suss amedlu.
Ha tafukt !
Lûh s unezgum.
Asi tumert gh ifassen.
Ur yaggug gh ussan nnex,
Ass mqqurn


Bariz, Ghuct, 1969

Taguri

Taguri yellan atig nnes
Ur tt iri yan
Tusi-yi tga asêllab inu
Nettat ad ufix
Ur a yyi trar
Ur iyi tgi x tzêlmadîn
Inna x-sawelx amunt
Tusi-yi kigan

Igh ur nettâf ameddakwl
Nettat a-tt igan
Igh akw nettâf ameddakwl
Ur a-sar afin
Taguri tga tagôdî
Tusitent ukan

Tefssa zund
Igh mnaggarn izenzâm awal
Tga zund
Amzzugh idêrdâr igh usin
Awal ar-t ttemniden
X-tillas ngaran
Ur ssinn kigan
Ighal kiwan aghal nnes

Tesker ma ur urmen medden
Ur jjit rzîn
Gh-illi gh-ur yufi y izem
A yesker agharas
A-ttut izri herbub
Acku yessen i-wawal

Taguri agh rad mnaggarn
Willi-n ur ntam
Nettat a-rad ssudux
Azem nnes a yad
Nettat a-rad nessudu
Azemz nnes a yad


Rba ass n 30.09.1978

Taketbiyt

Taketbiyt hati terghamt
gis a tifawin
Tgan ixef gh igenna
zun d aggu mac nettat
trêza imasen n uzemz
Ajjawu ttnerat
Taketbiyt biddent
ar ax takka timitar
N willi zrinin,
willi ugrenin isendâr
Lulen gh udrar fughend
asafu gh ufus
Agharas d ugayu fawen,
ul iga azâwâd
Tedduhda ddunit
Itran zêman, adên
Tarikt a ten yusin
F nnig igenwan
Waxa tghawalen ma wer illin agharas
Taketbiyt ghikkad rmint
ur at issihîl
Ulus ikka yas adâr
azemzîy nnag
Tga zun d igh ur ighwi
uzûr nnes akal ad
Tra nit as tt iddel
uzemz s tillas nnes
Ghemkli iddel willit iskren
kcmen akal
Taketbiyt gam nnem
gan ghila tallasin
Isetmam d kemmi
d itran a tent issen
Igh d ghayd am issutlen
han ur igi yat
Taketbiyut i Rebbi bidd sul
Ad ur iqnêd ul nnem
Azûr n gam sul idder gitenx
Iqqand i yan iddren
a sul isawal
Mqqar akw ran as mdden
a t ittu wawal
Kemmin a yegan inigi
f wawal ad nnix
Tiddi nnem a yekfisen
gh ul inu mayad
Tgit anzâr d wamud
iwula gh ufus
Igh illa udêrf
Mnaggaren iwulla krzent
Taketbiyut i Rebbi bidd
eg inig fellax…


Wirgan, 27 ghuct 1971.

Tikessaḍ
 

ar allax f rebbi,
ugix ad asen sellax
lligh nnan a ur ttazzalt
a tesfîdt allûh
ityara ad tegim amuddu n temmara
nek urrix
nnix as max nekki ?
nnan : keyyin as nnix
rad gik isker warra nu
ils da ttirix
rebbi trit
nekkin ugix
max a yi turmet ?
ur zêdarx ad asix
is tufit attamnet
ur zêdarx ad ttarmex
willi s ur ufix
ad bbin gh ul inu
ttux isa yyi ttirin
wanna rix ar ttirix
assar ur ikmêd
ghemkad isker rebbi gh itran
ar n temnid
ghemkad isker rebbi ggi
asafu ccan ax

Una n irafan

iseggwasen ar taddumen
gh una n irafan
krzen gh idmaren n mdden
tammara n ussan
issu t urchach n tudert
s usetci n ufûd
ur jjun lâh amud ulili d uferzîz
mqqar ur lin atig
immghi bedda wakal
iseggwasen ar agh addren
ur nessin i mit
mdden hûcen
netta ka ad asen ikksen ad allan
tifawin tazat amarg
as ttun imik
aseqsi n dar uzenzûm
ighwi t udêrdûr
ibid uneli
ittyagal s izûran n fad.

Yat

Skerx x tayri nnem tawargit ddemx asent
Skerx tifrawin ayyelx, akal ur usin
Ma yusi ul inu, ghinn, is ghin a-yyit amun ?
Skerx en tigwemma gh itran, ufent ljent ...
Ur a sul zêrrax mdden, nkkweni ka sul illan
Ghass lli gh rix a kem ghwih gh ufus afasiy,
Nssudu flillis nddu s wasif n igenwan
Nekcem gisen aghad n tayri nefsi gisnt
Ghass an ad tsittit udem d as iyyi tiwit
Tasi d wayyâd ur jjin d nekkin at issnen
Tiwit tasga nu tldi d ghilli gh n tellit
Afus nnem att in igren gh wammas n tillas
Rzêmx allen inu, kemmi swant kem tillas,
Rzêmx allen inu, tawargit ur a tt neqqway.

Bariz 4/3/1971

Yat tbrat

Kigan ay iwi izzûzi ul inu ra tt inix
Ad ak t inix a ttissant mad iga babak...
Ddrx ay iwi tammara kad ssnx nekkin
Ssnx ay iwi tagudî n yan iflen arraw
Iffugh ifel tamazirt d willi t urunin
Ifel tamghart, d tiddukla, ayt dar asin
Asin ukris immuddu ig imzzi yaggug ...
Flx kinn ay iwi ur ta dark gh yirn amr yan
Ackix d ay iwi, mad akw rix iga kigan...
Rix ay iwi ad ur arux arraw i wiyyâd
Nnix d ixf inu rad ak sittix isendâr
Afad a tegt, a tasa, mad rix : ayyi tafim
Zrix ay iwi ghid mddn ghwin tawada fln ax
Tighri ka a yesn igan adâr, tussna ka as uyyln
Nnan iyyi tighri taggug ak, mamnk ur allax !
Ur rix ay iwi tagudî a ttezri s ul nnk
Maccan ay iwi rad ak mlx asafar nnk
Eg at argaz ad ur ikk yat gr ak d tifawin
Ur a tthnna tudert, ur jjin têhzzr yan
Ini yyi ay iwi max a bab a tbbit adâr ?
Tddit iswak umuddu, ur sul akwn zêrrax
Usix ay iwi tamadûnt x turin ur nssin
Isib ixf iqqur udm, smmeten iyyi wussan
Isggwasn ay ad, ibêda yax uzmz ur ufix
Ad mzzîyx yadûd udm lli s iyyi tssnm
Igh urix mayad urd is rix ayyi tallat
Tafukt nnan idêrn, yan ur att allan
Acku tannann idêrn, zikk tghlid tayyâd
Nkki gix tad ann idêrn tadûri n lmut
Tgit ay iwi tad ad ighlin tesfaw ukan
Eg at ay iwi tamazirt gh mnid a ttasim
Atig nnes a sul ur izug yan gh warraw nns
Irbbi ay iwi waxxa gix ghemkad akk ussâx
Ass nnak nnan immut babak ur llin
Acki d ay iwi tasst ixsan d mad usin
Asmdêl n babak tamazirt agh ira ad ilin
Ixs inw rix ad ifsi g imudal nnex
Irbbi ay iwi hann ad ur tettut awal ad
Irbbi ay iwi hann ad ur tettut awal ad
            Babak

Bariz, 2/8/1970

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire